Çocuk psikolojisi açısından önemli bir kavram olan hayal kırıklığı, çocuk psikologlarına en çok sorulan konular arasında yer alıyor. Psikologların bu konuyla ilgili çalışmaları oldukça fazla olmakla beraber, ailelere bu konuyla ilgili oldukça fazla yönlendirmede bulunuyorlar. Bu konuyla ilgili psikolog desteği almadan bilgi almak istiyorsanız aşağıdaki makaleyi okumaya devam etmenizi öneririm.
Çocukların hayatına okulun girmesiyle beraber birçok şey değişmeye başlar. Son çocukluk dönemi olarak adlandırılan bu dönemde hayal-oyun kavramlarının yerini gerçeklik-okul- sosyal çevre gibi yeni kavramlar alır.
Bu yaş grubundaki çocuklar günün büyük bir bölümünü okulda ve arkadaşlarıyla geçirirken bu onların sosyalleşmelerinin ilk adımını oluşturur. Bazı çocuklar için okula adaptasyon kriz olabilirken, bazıları için ise oldukça kolay olur.
2 yaşındayken vaktinin %10’unu sosyal ilişkilere harcayan bir çocuk, okul dönemine geldiğinde bu süreyi %30’lara kadar çıkarmıştır. Bu durum başarılı sosyal ilişkiler geliştirmeleri adına önemli bir süreyi ifade eder.
Bu dönemde toplumsal cinsiyet rollerini öğrenmeye başlayan çocuk, kabul edilir bir kişilik oluşturabilmek için, toplumsal normlara uymaya başlar. Benlik değerini oluşturma, özgüveninin temellerini atma açısından oldukça önemlidir.
7-8 Yaş Çocuklarda Önemli Kavramlar
- Bu yaş grubunda sosyalleşme ve başarılı olma önemli kavramlardır.
- Toplum tarafından kabul edilme ve takdir edilme gereksinimi duyarlar.
- Olumlu ve başarılı arkadaşlık ilişkileri kurmaya çalışırlar.
- Aynı zamanda okul başarısı ön plana çıkar.
- Oyun oynamanın yerini yeni hedefler almıştır.
Çocuğun dünyası bu şekilde değişmeye başlamıştır. Çocuk bu dönemde, bu konularla ilgili başarılarının ebeveynleri ve öğretmenleri tarafından fark edilmesini ve takdir edilmesini bekler.
Başarılı olmak ve takdir edilmek çocuğun özgüvenini artıracaktır. Takdir edilmeyen çocukların özgüvenleri ve özsaygıları azalır. Bunun sonucunda ise çocukların olumlu benlik değeri oluşturmaları zorlaşacaktır.
Fakat tüm bunların yanında çocukların başarısızlıklar yaşamaları kaçınılmazdır. Bu noktada ailelere ve öğretmenlere düşen görev, çocuğa gerçekleştiremeyeceği hedefler koymamaktır. Çocuktan yaşının ve yeteneklerinin üzerinde performanslar beklenmemelidir. Çocuklar hayal kırıklığı yaşadığında aile, çocukla birlikte bu hayal kırıklığıyla baş etmelidir.
Çocukların bu hayal kırıklıklarına maruz kalmamaları için ailelerine büyük görevler düşüyor. Özellikle anneleri ve babaları tarafından takdir edilme ihtiyacı hisseden çocuklar, olumsuz durumlarda takdir edilmedikleri gibi başarılarının da yetersiz görülmesi çocukların özgüvenlerini oldukça fazla etkiler.
5 ADIMDA ÇOCUKLARDA ÖZGÜVEN
Çocuk psikologları özgüven ve hayal kırıklığına karşı yapılabilecekleri şu şekilde sıralıyorlar:
1.Çocuğun hayal kırıklığı yaşadığını fark etmelisiniz.
Öncelikle çocuğun yaşadığı hayal kırıklığını anlamaya çalışmalıyız. Bizim için önemli olmayan, küçük meseleler çocuklarda hayal kırıklıkları yaratabilir. Bu hayal kırıklıklarını fark edebilmek, çocuğa destek olabilmemiz için çok önemlidir.
2.Çocuğun hayal kırıklığını ifade etmesine izin vermelisiniz.
Yani onunla sözlü ya da sözsüz iletişim kurabilmelisiniz. Çocuğun rahatlaması için kendine bir alan açmasına veya bir odaya geçmesine müsaade edin. Çocuğunuza yanında olduğunuzu hissettirin ve duygularını anlatması için onu yüreklendirin. Bırakın çocuğunuz hayal kırıklığını ifade etsin.
3.Çocuğa kendi hayal kırıklıklarınızı anlatın.
Siz de kendi yaşadığınız bir hayal kırıklığından bahsedin. Çocuğa bunu o anki duygularınızdan ve düşüncelerinizden bahsederek anlatmalısınız. Sizin de aynı hisleri yaşamış olduğunuzu ve bununla baş edebildiğinizi görmek, onun da baş etmek istemesini sağlar. Unutmayın, sizler çocuklarınız için birer rol-modelsiniz.
4.Büyük ve küçük hayal kırıklıkları arasındaki farkı anlatın.
Yaşadığınız hayal kırıklıklarından bahsederken çocuğunuza büyük ve küçük hayal kırıklıklarını ayırabilmesi gerektiğini öğretin. Yaşadığımız tüm başarısızlıkların büyük hayal kırıklıklarına yol açmadığını gösterin. Çocuğun büyük-küçük hayal kırıkları arasındaki farkı öğrenmesine fırsat tanıyın.
Yaşadığı hayal kırıklığı onun için büyük bir hayal kırıklığı olabilir. Çocuğunuza anlayış göstermeli ve yanında olduğunuzu hissettirmelisiniz. Onu yaşadığı hayal kırıklıklarıyla baş etmeye yönlendirin. Bu durumda ne yapabileceğini birlikte bulmaya çalışın. Sorunun çözülebileceği ve tekrar başarılı olabileceği bir fırsat yaratmaya çalışın.
5.Çocuklarınızı takdir etmekten kaçınmayın.
Çocuğunuzu hayal kırıklığıyla baş edebileceği bir yol aradığı için takdir edin. Böylece çocuk gerekli/yeterli takdir edilmeyi sağlamış olacaktır.
Çocukların yaşadığı hayal kırıklıklarını görmezden gelmeyin. Çocuklara başarısız olduklarında sen zaten yapamazsın, hiç yapamıyorsun, bak arkadaşın öyle mi yapıyor gibi ifadeler kullanmaktan kaçının. Çocuğun sizin tarafınızdan fark edilmek ve takdir edilmek istediğini unutmayın. Bu şekilde olumsuz eleştiri ifadeleriyle tepki gösterdiğinizde çocukların hayal kırıklıkları, aşağılık kompleksi yaşamalarına, değersiz hissetmelerine, özsaygı ve özgüvenlerinde azalmaya ve tüm bunların doğrultusunda olumsuz benlik değerleri oluşturmalarına neden olacaktır.
Çocukların başarısız olmaları ve hayal kırıklığı yaşamaları durumunda sizin tavrınızın çocuğun geliştireceği tutum ve oluşturacağı benlik saygısı üzerinde belirleyici etkisi olduğunu unutmayın.
Elif Naz Aykar
İstanbul