Zekâ geriliği, ortalamanın altındaki zekâ işlevi ile birlikte iletişimde, özbakımda, evdeki yaşamda, sosyal becerilerde ve toplumsal yararlılıkta, boş zamanlarını değerlendirme ve çalışma alanında iki veya daha fazla bozukluğun olması anlamında durumunda söz konusudur.
Oluş Zamanına Göre Zeka Geriliği
- Doğum öncesi: Down sendromu, doğum öncesi kötü ve yetersiz beslenme, bulaşıcı hastalıklar ve zehirlenmeler…
- Doğum sırası: Prematüre doğum, menenjit, doğum sırasında kafa travması, geç doğum.
- Doğum sonrası: Kafa travmaları, kurşun zehirlenmesi, çocuk istismarı.
Zeka Geriliği Türleri
Biyolojik ve Tıbbi Nedenler: Kromozom anomalileri, beyne oksijen gitmemesi, gebelik bozuklukları.
Psikososyal Dezavantajlar: Sosyal, davranışsal, eğitsel etmenler.
Anne Karnındaki Bebeğin Zeka Gelişimi Etkileyen Nedenler
- Hidrosefali: Kafanın bedene oranla aşırı büyük olma olayıdır.
- Mikrosefali: Kafanın bedene oranla aşırı küçük olmasıdır.
- Kromozom anormallikleri içerisinde en çok rastlanılan ise down sendromudur. Down sendromu; kromozom fazlalığından oluşan bir durumdur. Bu bireyler; 46 kromozom yerine 47 kromozoma sahiptirler.
- Kan uyuşmazlığı; Rh negatif kan gruplu anne ile Rh pozitif kan gruplu babanın evlenmeleri sonucunda anne karnında oluşan bebeğin kan gurubunun Rh pozitif olması durumudur.
Zeka Geriliği Tanısı
Deneyimli bir psikolog ve psikiyatristin ortak çalışması ile konulur. Çocuk psikiyatristi tarafından yapılan klinik değerlendirmede belirti ve bulguların uyumlu olması durumunda psikolog tarafından uygulanabilecek zeka testleri, değerlendirmenin standart bir parçasıdır. Ülkemizde zeka değerlendirmelerinde sıklıkla Stanford-Binet Zeka Ölçeği ve daha sıklıkla da Wechsler Çocuklar İçin Zeka Ölçeği (WISC-R) kullanılmaktadır. Bu testler dışında okul öncesi dönemde uygulanabilecek gelişim testleri de tanı koymakta yardımcı olabilir.
Zeka Testlerinden Alınan Puanlara Göre 4 Bölüme Ayrılır;
- Hafif derece zeka geriliği: IQ düzeyi 50-55 ile 70 arası
- Orta derecede zeka geriliği: IQ düzeyi 35-40 ile 50-55 arası
- Ağır derece zeka geriliği: IQ düzeyi 20-25 ile 35-40 arası
- İleri derece zeka geriliği: IQ düzeyi 20-25’in altında
Zeka Geriliği Tedavisi
Eğitim uygulamalarında mutlaka çocuğun sosyal olarak topluma uyumuna yönelik sosyal ve mesleki becerileri hedef alınmalıdır. Teorik olarak öğrenilen yaşam ile ilişkili durumların pratiğinin uygulanması sıklıkla başarılı olacaktır.Eğitim dışında ek davranışsal veya psikiyatrik sorun yaşayan çocuklarda ilaç tedavileri ile davranışsal sorunların düzelmesi ve kısıtlı olan becerilerin daha hızlı geliştirilebilmesi sağlanabilmektedir.
Övgü Yaren Soydan